Ageizm, czyli dyskryminacja ze względu na wiek jest w języku polskim określana także jako ageism lub wiekizm. Zjawisko to obejmuje wszelkie postawy oparte na uprzedzeniach oraz stereotypach, wynikające z postrzegania ludzi ze względu na ich wiek. W dzisiejszym artykule przyjrzymy się ageizmowi na rynku pracy — kogo dotyka, jakie zagrożenia za sobą niesie i w jaki sposób przepisy prawa chronią pracowników przed dyskryminacją ze względu na wiek. Zapraszamy do lektury.
Przeczytaj również: Praca dla emeryta — ile można zarobić na emeryturze? O ile wzrośnie emerytura po roku pracy na emeryturze?
Wszystko, co warto wiedzieć o dyskryminacji ze względu na wiek:
Chcesz CV, które pomoże znaleźć Ci prace?
Ageizm — co to jest?
Termin ageizm został stworzony przez doktora Roberta N. Butlera w 1969 roku. Amerykański lekarz, gerontolog i psychiatra zauważył, że podobnie jak rasizm lub seksizm, ageizm, objawia się jako dyskryminacja we wszystkich dziedzinach życia — od oświaty, służby zdrowia i kultury, aż po rynek pracy. Ageism może dotykać każdej osoby, bez względu na płeć, kolor skóry, pochodzenie czy orientację seksualną. Co ważne, wbrew powszechnemu przekonaniu, dyskryminacja ze względu na wiek nie dotyczy wyłącznie osób dojrzałych. Dyskryminacja ze względu na wiek może wpływać na życie osobiste i zawodowe nawet bardzo młodych ludzi.
Z czego wynika ageizm?
Badania dowodzą, że ageizm ma zarówno podłoże psychologiczne, jak i ekonomiczne.
- Psychologiczne źródła ageizmu mogą być wynikiem głęboko zakorzenionego strachu przed starzeniem się i nieuchronnością śmierci, a także wynikać z przekonania, że zachowania młodych ludzi — w tym dzieci i młodzieży — są nierozważne i niebezpieczne. W ramach ageizmu można rozróżnić więc adultyzm (od ang. adult — dorosły), czyli niechęć w stosunku do młodych ludzi i jeunizm, dotyczący uprzedzeń wobec ludzi starszych. W skrajnej formie ageizm może przekształcić się w pedofobię i efebofobię — wrogość lub silny lęk przed dziećmi i młodzieżą, a także gerontofobię — strach przed kontaktem z ludźmi starszymi, ale także przed samym procesem starzenia się.
- Ekonomiczne źródła ageizmu wynikają z przekonania, że starsi pracownicy są mniej wydajni ze względu na obniżoną sprawność fizyczną i psychiczną, a także nieumiejętność przystosowania się do szybkiego rozwoju technologicznego. Przedsiębiorstwa na całym świecie dążą do maksymalizacji efektywności i minimalizacji kosztów, co prowadzi do dyskryminacji starszych pracowników. Ageizm ekonomiczny przyczynia się przede wszystkim do marginalizacji dojrzałych pracowników i potęgowania trudności ze znalezieniem zatrudnienia, mimo dużego doświadczenia zawodowego. Z drugiej strony do negatywnych postaw wobec starszych osób może prowadzić także ekonomiczne obciążenie, związane z rosnącą liczbą emerytów.
Jak przejawia się ageizm?
Dyskryminacja ze względu na wiek może przejawiać się na dwóch poziomach — indywidualnym (poziom mikro) oraz instytucjonalno-strukturalnym (poziom makro).
- Indywidualny poziom ageizmu (poziom mikro) obejmuje uprzedzenia, stereotypy i negatywne przekonania na temat osób w określonym wieku, funkcjonujące na poziomie nieformalnych relacji międzyludzkim. Ageizm indywidualny w kontekście zawodowym to na przykład sytuacja, w które współpracownik lub przełożony podważa kompetencje, lub wydajność pracownika, wyłącznie z powodu jego wieku.
- Instytucjonalno-strukturalny poziom ageizmu (poziom makro) dotyczy systemu politycznego, edukacyjnego, zdrowotnego i prawnego. Ujawnia się poprzez ograniczenia w dostępie do rozwiązań dostosowanych do potrzeb osób w określonym wieku. Ageizm na poziomie makro może przejawiać się, chociażby poprzez brak społecznych programów aktywizacji zawodowej dla konkretnych grup wiekowych.
Ageizm przykłady na polskim rynku pracy — Maria Szabłowska i Muzyczna Jedynka
Jednym z najbardziej znanych przykładów ageizmu na polskim rynku pracy jest nagłośniony przez media przypadek dziennikarki muzycznej Marii Szabłowskiej. W 2006 roku Szabłowska została zwolniona z pracy w Polskim radiu. Decyzję tę argumentowano osiągnięciem przez pracownice wieku emerytalnego, a także planowanymi zmianami technicznymi i organizacyjnymi, którym rzekomo nie była w stanie sprostać. Dziennikarka postanowiła dochodzić swoich praw przed sądem pracy, a w pozwie zaznaczyła, że jej zwolnienie po 33 latach pracy to bezpodstawna i krzywdząca dyskryminacja ze względu na wiek.
Sąd uznał rację dziennikarki i zadecydował o cofnięciu wypowiedzenia umowy o pracę. W ramach ugody Szabłowska zgodziła się na rozwiązanie umowy za porozumieniem stron, a także wypłacenia przez pracodawcę odszkodowania i odprawy emerytalnej. W 2009 roku, gdy stanowisko dyrektora Polskiego Radia przejął Wincenty Pipka, Maria Szabłowska otrzymała propozycję powrotu do pracy. Obecnie, w wieku 77 lat jest jedną z prowadzących popularnej audycji „Muzyczna Jedynka” na antenie Programu 1 Polskiego Radia.
Ageizm — jak przeciwdziała mu prawo pracy?
Przeciwdziałanie ageizmowi wymaga kompleksowych działań na wielu poziomach, dążących do stworzenia inkluzywnego środowiska pracy dla wszystkich pracowników, niezależnie od ich wieku. Polskie sądy pracy, rozpatrujące sprawy, których istotą jest dyskryminacja ze względu na wiek, stanowią ważne źródło orzecznictwa prawnego w tej dziedzinie. Polski Kodeks pracy zakazuje jakiejkolwiek dyskryminacji w zatrudnieniu, w tym dyskryminacji ze względu na wiek. Pracodawcy są zobowiązani do zapewnienia równości szans w zakresie dostępu do pracy, warunków zatrudnienia, awansów i szkoleń.
Rząd prowadzi także różnorodne programy i inicjatywy, wspierające aktywizację zawodową osób w różnym wieku, promujące równość szans na rynku pracy. Przykładem jest, chociażby stypendium stażowe (klik link staż z urzędu pracy) z urzędu pracy, Aby ageizm nie dotykał żadnej grupy społecznej, program stażowy jest dostępny dla wszystkich osób bezrobotnych, które nie pobierają zasiłku emerytalnego lub renty.
Istotną rolę w walce z ageismem odgrywa także Państwowa Inspekcja Pracy. Zadaniem PIP jest egzekwowanie przestrzegania przepisów dotyczących równego traktowania pracowników. Podejmuje ona działania kontrolne i prowadzi kampanie edukacyjne oraz informacyjne, mające na celu zwiększenie świadomości pracodawców i pracowników na temat przeciwdziałania ageizmowi. Badania wskazują, że dyskryminacja ze względu na wiek znacznie rzadziej występuje w firmach, które aktywnie szkolą pracowników w zakresie przeciwdziałania ageizmowi i prowadzą programy mentoringowe.
Chcesz CV, które pomoże znaleźć Ci prace?
Przeczytaj inne nasze artykuły:
- Honorowy Dawca Krwi przywileje – dni wolne od pracy + zdrowotne zalety oddawania krwi
- Profil zaufany — co to jest? Jak założyć profil zaufany? Jakie korzyści daje?
- Wypadek przy pracy — definicja, odszkodowanie + wzór protokołu powypadkowego
- Nepotyzm – definicja, historia, przykłady – co to jest nepotyzm?
- Przykładowe CV
- Jak stworzyć kreatywne CV i wyróżnić się w oczach rekrutera?
- Praca przez internet – jak zacząć zarabiać przez internet?
- Jak się ubrać na rozmowę kwalifikacyjną?
- Wzory CV
- Dane osobowe w CV – jakie dane personalne podać w CV?
- Work-life balance: jak osiągnąć równowagę pomiędzy życiem zawodowym a prywatnym?
- Szablony CV
