Urlopy są jednym z podstawowych praw pracownika, które w Polsce jest chronione i regulowane przez prawo pracy. Przerwa od pełnienia obowiązków zawodowych służy zapewnieniu pracownikom niezbędnego czasu na odpoczynek, regenerację i zajęcie się sprawami osobistymi. Urlop, jako prawo pracownika, odgrywa ważną rolę w zapewnieniu równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, co przekłada się na lepsze zdrowie fizyczne i psychiczne, zwiększenie efektywności w pracy i przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu. Czy wiesz, jakie urlopy Ci przysługują i w jakich okolicznościach możesz je wykorzystać? Poznaj rodzaje urlopów i ich wymiar!
Może zainteresuje Cię także artykuł: Dni wolne od pracy 2024 – kiedy wypadają długie weekendy i jak najlepiej zaplanować urlop?
Urlopy pracownicze - dowiedz się wszystkiego o:
Chcesz CV, które pomoże znaleźć Ci prace?
Urlopy, jakie wyróżnia Kodeks pracy to:
- urlop wypoczynkowy,
- urlop na żądanie,
- urlop z powodu siły wyższej,
- urlop okolicznościowy,
- urlop opiekuńczy,
- urlop macierzyński,
- ojcowski,
- rodzicielski i wychowawczy,
- urlop szkoleniowy,
- urlop bezpłatny.
Jakie warunki musi spełnić pracownik, aby skorzystać z każdego z nich? Jaki jest ich wymiar? Czy podczas każdego z nich przysługuje Ci wynagrodzenie? Poniżej znajdziesz pełną listę urlopów pracowniczych w Polsce, wraz z dokładnym omówieniem.
Jego zadaniem jest zapewnienie odpowiedniej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Według Kodeksu pracy każdy pracownik zatrudniony na umowę o pracę ma prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Nie oznacza to, że wszystkie przysługujące Ci dni urlopowe musisz wykorzystać w jednym terminie. Przepisy prawne określają, że pracownik może podzielić urlop na kilka części, jednak jedna z nich nie może być krótsza niż 14 dni kalendarzowych. Urlop wypoczynkowy jest pełnopłatny, co oznacza, że za dzień urlopu pracownik otrzymuje wynagrodzenie odpowiadające normalnemu dniu pracy.
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę przysługuje 20 dni urlopu wypoczynkowego, jeśli jest zatrudniony krócej niż 10 lat. Po 10 latach pracy długość urlopu wzrasta do 26 dni. Do stażu pracy, stanowiącego podstawę wymiaru urlopu, wliczany jest również okres ukończonego etapu edukacji w szkole:
- zawodowej – 3 lata,
- średniej zawodowej – 5 lat,
- średniej zawodowej dla absolwentów równorzędnych szkół zawodowych – 5 lat,
- średniej ogólnokształcącej – 4 lata,
- policealnej – 6 lat,
- szkole wyższej – 8 lat.
Pamiętaj, że okresy te nie sumują się!
Czy urlop na żądanie jest częścią urlopu wypoczynkowego? Tak – urlop na żądanie jest szczególną formą urlopu wypoczynkowego. Urlop na żądanie możesz zgłosić w dniu, w którym planujesz zacząć urlop, jednak przed godziną rozpoczęcia dnia pracy. Pracodawca może odmówić jego udzielenia tylko w przypadku, gdy nieobecność pracownika może poważnie zakłócić funkcjonowanie firmy. W ciągu roku kalendarzowego pracownikowi przysługują 4 dni urlopu na żądanie. Te dni są odliczane od całkowitej puli dni urlopu wypoczynkowego, do której pracownik ma prawo. Czy urlop na żądanie jest płatny? Jak najbardziej – za dni urlopu na żądanie pracownik otrzymuje takie samo wynagrodzenie, jakie otrzymywałby za dni pracy. Urlop na żądanie zazwyczaj jest wykorzystywany w nagłych, nieprzewidzianych sytuacjach.
Zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej obowiązuje od 26 kwietnia 2023 i daje pracownikowi prawo do dodatkowych dwóch dni lub 16 godzin wolnych od pracy w ciągu roku kalendarzowego. Według Kodeksu pracy ten rodzaj urlopu przysługuje z powodu “działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych, które są spowodowane chorobą lub wypadkiem i wymagają natychmiastowej obecności pracownika”. Wniosek o urlop z powodu siły wyższej musi zostać złożony najpóźniej w dniu, w którym nastąpiło nieprzewidziane zdarzenie. Oznacza to, że jeśli w trakcie Twojego dnia pracy otrzymasz informację o ważnej sprawie osobistej, możesz natychmiast skorzystać z urlopu z powodu siły wyższej. Warto podkreślić, że urlop z powodu siły wyższej jest płatny, jednak wynagrodzenie wynosi jedynie połowę standardowej stawki za godzinę lub dzień pracy.
Urlop okolicznościowy to dodatkowy czas wolny od pracy, który przysługuje pracownikowi z okazji ważnych wydarzeń osobistych lub rodzinnych. Jest formą wsparcia pracownika w ważnych momentach jego życia osobistego. Przepisy szczegółowo określają, jakie wydarzenia uprawniają do urlopu okolicznościowego i ile dni przysługuje w danym przypadku. Komu przysługuje urlop okolicznościowy? Pracownik otrzymuje prawo do 1 lub 2 dodatkowych dni wolnych od pracy w przypadku:
- ślubu dziecka pracownika (1 dzień)
- śmierci i pogrzebu siostry, brata, teściowej, teścia, babci, dziadka pracownika (1 dzień)
- śmierci i pogrzebu innej osoby, będącej na utrzymaniu lub pod bezpośrednią opieką pracownika (1 dzień)
- ślubem pracownika (2 dni)
- urodzenia się dziecka pracownika (2 dni)
- śmierci i pogrzebu małżonka pracownika, jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy (2 dni)
Czy urlop okolicznościowy wlicza się do urlopu wypoczynkowego? Nie – urlop okolicznościowy nie ma wpływu na wymiar urlopu wypoczynkowego. Należy jednak wiedzieć, że może on być udzielony jedynie w dniach, w których pracownik wykonuje obowiązki służbowe. Jeśli więc wydarzenia osobiste lub rodzinne, wymienione w Kodeksie Pracy mają miejsce podczas urlopu wypoczynkowego czy rodzicielskiego, nie będą przysługiwać Ci dodatkowe dni wolne od pracy. Podczas urlopu okolicznościowego zachowujesz prawo do pełnego wynagrodzenia .
Nowy urlop opiekuńczy obowiązuje od 26 kwietnia 2023 roku. Jego wymiar to 5 dni w ciągu roku kalendarzowego, które mogą zostać wykorzystane jednorazowo lub w częściach. Urlop opiekuńczy przysługuje pracownikowi w celu zapewnienia wsparcia osobie, która jest członkiem jego rodziny lub zamieszkuje w tym samym gospodarstwie domowym i wymaga opieki z poważnych względów zdrowotnych. Kodeks pracy wskazuje, że “za członka rodziny (…) uważa się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka”. Urlop opiekuńczy na dziadków, teściów, partnera lub partnerkę przysługuje pracownikowi tylko w przypadku, gdy tworzą oni wspólne gospodarstwo domowe. Za czas przebywania na tego rodzaju urlopie nie przysługuje wynagrodzenie.
Chcesz CV, które pomoże znaleźć Ci prace?
Urlop macierzyński w Polsce przysługuje matkom po urodzeniu dziecka. Jest to czas przeznaczony na opiekę nad noworodkiem i regenerację po porodzie. Długość urlopu macierzyńskiego zależy od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie i wynosi kolejno:
- 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
- 31 tygodni przy urodzeniu dwojga dzieci,
- 33 tygodnie przy urodzeniu trojga dzieci,
- 35 tygodni przy urodzeniu czworga dzieci,
- 37 tygodni przy urodzeniu pięciorga i więcej dzieci.
Podczas urlopu macierzyńskiego pracownica otrzymuje zasiłek macierzyński, który wynosi 100 proc. podstawy wymiaru tego zasiłku. Urlop macierzyński przysługuje wszystkim pracującym matkom, niezależnie od stażu pracy, a po jego wykorzystaniu matka (lub ojciec dziecka) może skorzystać z dodatkowego urlopu rodzicielskiego.
Urlop ojcowski został wprowadzony w celu wsparcia zaangażowania ojców w opiekę nad nowo narodzonym dzieckiem i promowania wzmacniania więzi rodzinnych. Ponieważ przysługuje on niezależnie od urlopu macierzyńskiego, dzięki czemu może być wykorzystany w celu opieki nad dzieckiem i partnerką. Urlop ojcowski w Polsce przysługuje na łącznie 2 tygodnie. Może być wykorzystany jednorazowo lub podzielony na dwie części, przy czym każda z nich nie może być krótsza niż 1 tydzień. Można wykorzystać go w ciągu pierwszych 12 miesięcy od narodzin dziecka. Prawo do urlopu ojcowskiego mają wszyscy ojcowie, niezależnie od stażu pracy. Jest to prawo niezbywalne i niezależne od urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego. Podczas urlopu ojcowskiego pracownik otrzymuje świadczenie w wysokości 100% podstawowego wynagrodzenia.
Urlop tacierzyński nie jest tym samym co urlop ojcowski. W praktyce urlop tacierzyński to potoczna nazwa urlopu macierzyńskiego, z którego matka może zrezygnować na rzecz ojca dziecka. Wspomnieliśmy już, że urlop macierzyński trwa 20 tygodni, z czego matka musi obowiązkowo wykorzystać na opiekę nad dzieckiem 14 tygodni. Jeśli po tym czasie zdecyduje się wrócić do pracy, ojciec zyskuje prawo do wykorzystania 6 tygodni urlopu tacierzyńskiego. Pracodawca nie może odmówić Ci udzielenia urlopu tacierzyńskiego. Jest to urlop płatny, podczas którego otrzymujesz 100 proc. swojego podstawowego wynagrodzenia. Ojcowie mogą również skorzystać z prawa do urlopu rodzicielskiego i wychowawczego.
Urlop rodzicielski – ile trwa, komu się należy? Urlop rodzicielski to dodatkowy urlop przysługujący rodzicom po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Jest to czas przeznaczony na opiekę nad dzieckiem i umożliwiający rodzicom aktywne uczestnictwo w pierwszych miesiącach życia ich dziecka. Urlop rodzicielski wynosi do 32 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i do 34 tygodni przy urodzeniu więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie. Urlop rodzicielski może być podzielony między oboje rodziców, którzy mogą korzystać z niego równocześnie lub naprzemiennie. Podczas urlopu rodzicielskiego rodzice otrzymują zasiłek rodzicielski, który wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku, chyba że zdecydują się na wykorzystanie urlopu bezpośrednio po urlopie macierzyńskim – wówczas przez pierwsze 8 tygodni otrzymują 100% podstawy.
Urlop wychowawczy jest dostępny po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Przysługuje on obojgu rodzicom i może trwać maksymalnie 3 lata. Urlop wychowawczy może być udzielony w kilku okresach, przy czym każdy z nich musi trwać co najmniej 3 miesiące. Może być wykorzystany do momentu ukończenia przez dziecko 6. roku życia, a w przypadku dzieci z niepełnosprawnością do 18. roku życia. Urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym, choć w niektórych przypadkach istnieją możliwości uzyskania wsparcia finansowego ze strony państwa, takie jak zasiłek rodzinny, jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka, czy świadczenie wychowawcze „500+”.
Urlop szkoleniowy, zgodnie z polskimi przepisami prawa pracy, jest formą urlopu, która umożliwia pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych poprzez uczestnictwo w różnego rodzaju szkoleniach, kursach czy egzaminach. Wymiar urlopu szkoleniowego jest uzależniony od rodzaju egzaminu, do którego przystępuje pracownik. Według art. 1032 § 1 Kodeksu pracy wynosi on:
- 6 dni – w przypadku egzaminów eksternistycznych;
- 6 dni – w przypadku egzaminu maturalnego;
- 6 dni – w przypadku potwierdzającego kwalifikacje zawodowe;
- 21 dni (w ostatnim roku studiów) – w celu przygotowania pracy dyplomowej i przystąpienia do egzaminu dyplomowego.
Podczas urlopu szkoleniowego pracownik zachowuje prawo do pełnego wynagrodzenia. Pracodawca może także zdecydować się na pokrycie części lub całości kosztów szkolenia, co wynika z art. 1033 Kodeksu pracy. Warunki korzystania z urlopu szkoleniowego często ustalane są w ramach umowy o pracę lub regulaminu pracy.
Urlop bezpłatny
W świetle prawa urlop bezpłatny jest zawieszeniem stosunków pracy. Oznacza to, że pracownik nie wykonuje swoich obowiązków, nie otrzymuje wynagrodzenia, a pracodawca nie jest zobligowany do opłacania jego składek społecznych. Pamiętaj, że kiedy przebywasz na bezpłatnym urlopie, tracisz prawo do ubezpieczenia chorobowego. Pracodawca może udzielić urlopu bezpłatnego na wniosek pracownika, a czas jego trwania nie jest określony przez Kodeks pracy. Jeśli jest on dłuższy niż 3 miesiące, pracodawca ma prawo odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn, związanych z funkcjonowaniem firmy.
Urlop dla poratowania zdrowia to specjalny rodzaj zwolnienia od pracy, który nie jest bezpośrednio uregulowany przez polski Kodeks Pracy. Ponieważ dotyczy tylko jednej grupy zawodowej – nauczycieli, jego warunki określa Karta nauczyciela. Aby wziąć urlop na poratowanie zdrowia, nauczyciel musi przepracować w szkole nieprzerwanie 7 lat, na co najmniej pół etatu. Następnie do odpowiedniego organu zarządzającego, zazwyczaj dyrektora szkoły, składa wniosek o wydanie skierowania na badania lekarskie. Są one niezbędne do wydania orzeczenia o potrzebie udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia. Wymiar urlopu wynosi 3 lata, przy czym jednorazowo może on trwać maksymalnie 1 rok. Z urlopu można skorzystać ponownie najwcześniej po 12 miesiącach. Urlop dla poratowania zdrowia jest płatny – nauczyciel zachowuje prawo do pełnego wynagrodzenia, dodatku za wysługę lat oraz innych świadczeń pracowniczych
Chcesz CV, które pomoże znaleźć Ci prace?
Chcesz wiedzieć więcej? Sprawdź inne nasze artykuły:
- Praca przez internet – jak zacząć zarabiać przez internet?
- Work-life balance: jak osiągnąć równowagę pomiędzy życiem zawodowym a prywatnym?
- Wykształcenie w CV – jak je opisać? Praktyczne wskazówki + przykłady
- Najniższa krajowa 2024 – pracowników czeka dwukrotne podwyższenie płacy minimalnej
- Przykładowe CV
- Przebranżowienie i przekwalifikowanie – jak się przekwalifikować i zmienić branżę?
- Jaki zawód wybrać? 5 prostych kroków do wyboru idealnej kariery
- Wzory CV
- Szablon CV dla kucharza – przykładowe CV gastronomia
- Szablony CV
