Gdy zachodzi konieczność tymczasowego zastąpienia pracownika przez dłuższy czas, pracodawca może znaleźć kogoś, kto będzie wypełniał jego obowiązki podczas nieobecności. W takiej sytuacji często podpisywana jest umowa na zastępstwo, która stanowi specyficzną formę zatrudnienia. Bywa zawierana na czas określony, czyli okres nieobecności w pracy zastępowanego pracownika. Co jeszcze warto wiedzieć na temat tej umowy?
Zobacz: Pokolenie X na rynku pracy
W tym artykule odkryjesz:
- Czym jest umowa na zastępstwo?
- Umowa na zastępstwo – Kodeks pracy
- Co powinna zawierać umowa o pracę na zastępstwo?
- Umowa na zastępstwo – zalety i wady
- Pytania i odpowiedzi – umowa na zastępstwo
- 1. Umowa na zastępstwo a ciąża
- 2. Umowa na zastępstwo a macierzyński
- 3. Umowa na zastępstwo a L4 w ciąży
- 4. Zastępstwo pracownika na zwolnieniu lekarskim
- 5. Umowa na zastępstwo – urlop
- 6. Umowa na zastępstwo a zwolnienie lekarskie
- 7. Umowa na zastępstwo – wynagrodzenie
- 8. Jak długo można kogoś zastępować?
- 10. Umowa na zastępstwo – czy warto ją zawrzeć?
Chcesz CV, które pomoże znaleźć Ci prace?
Czym jest umowa na zastępstwo?
Umowa o zastępstwo jest zawierana wtedy, gdy nieobecność stałego pracownika ma charakter tymczasowy, a jej długość jest możliwa do przewidzenia. W trakcie zastępowania nowa osoba może liczyć na takie same prawa i przywileje, jak przy standardowej umowie o pracę na czas określony. Obejmuje to m.in. prawo do wynagrodzenia, urlopu wypoczynkowego, a także ochronę przed nieuzasadnionym zwolnieniem. Ponadto umowa może zostać rozwiązana przed czasem, np. za porozumieniem stron i z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Najczęstszymi okolicznościami uzasadniającymi zawarcie takiej umowy są:
- długotrwałe zwolnienie lekarskie pracownika,
- ciąża na zwolnieniu lekarskim,
- urlop macierzyński, rodzicielski, wychowawczy,
- urlop zdrowotny,
- urlop bezpłatny,
- urlop dla poratowania zdrowia w przypadku nauczycieli,
- inne długotrwałe nieobecności.
Umowa na zastępstwo – Kodeks pracy
Warto też wspomnieć, że w Kodeksie pracy nie znajdziemy określenia, takiego jak umowa na zastępstwo, ponieważ jest ona traktowana jako podtyp umowy na czas określony. Można ją jednak legalnie zawierać, gdyż ma moc prawną.
Co powinna zawierać umowa o pracę na zastępstwo?
Taka umowa mimo swojej specyfiki, podlega podobnym wymaganiom formalnym, co standardowe umowy o pracę, z kilkoma dodatkowymi szczegółami odzwierciedlającymi jej unikalny charakter. Do elementów, które powinny znaleźć się w każdej umowie o pracę na zastępstwo, należą:
- dane stron umowy – imię i nazwisko, adres pracownika oraz nazwa i siedziba pracodawcy;
- data zawarcia umowy;
- okres obowiązywania umowy – uwzględniając termin rozpoczęcia pracy i jej zakończenia. Okres ten powinien być związany z przewidywanym czasem nieobecności zastępowanego pracownika;
- wskazanie osoby zastępowanej oraz przyczyny zastępstwa;
- miejsce wykonywania prac;
- rodzaj pracy – opis stanowiska lub rodzaju wykonywanych zadań, które będą należały do obowiązków pracownika;
- wynagrodzenie – szczegóły dotyczące wysokości pensji, terminów płatności oraz ewentualnych dodatków. Należy określić, czy pracownik otrzyma takie samo wynagrodzenie jak zastępowany pracownik, czy też będzie ono ustalane na innych zasadach;
- wymiar czasu pracy – informacja o pełnym wymiarze czasu pracy lub, w przypadku pracy w niepełnym wymiarze, o liczbie godzin pracy przewidzianych w umowie;
- urlop – zasady dotyczące korzystania z urlopu wypoczynkowego, uwzględniające proporcjonalny wymiar dni wolnych do planowanego okresu zatrudnienia;
- warunki pracy – opis wszelkich specyficznych warunków pracy, takich jak praca w systemie zmianowym, praca w nocy, wymogi dotyczące BHP;
- postanowienia dotyczące zakończenia umowy – warunki, na jakich umowa może zostać zakończona przed upływem określonego czasu, np. w przypadku wcześniejszego powrotu zastępowanego pracownika;
- klauzule dodatkowe – ewentualne dodatkowe ustalenia między stronami, które nie są standardowo wymagane, ale bywają istotne dla konkretnego przypadku zatrudnienia na zastępstwo.
Umowa na zastępstwo – zalety i wady
ZALETY | WADY |
Pracownik na zastępstwo korzysta z takich samych praw jak pozostali pracownicy – ma prawo do urlopu, świadczeń socjalnych, ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy | Umowa kończy się z chwilą powrotu zastępowanego pracownika – czasami niespodziewanie wcześnie |
Pracodawca odprowadza składki ZUS, a czas pracy wlicza się do okresu uprawniającego do emerytury | Ze względu na niepewny czas trwania zatrudnienia trudno planować długoterminowy rozwój w firmie |
Umowa na zastępstwo zapewnia większą stabilność zatrudnienia niż np. umowy cywilnoprawne | Praca „na zastępstwo” może wiązać się z większym stresem wynikającym z niepewności zatrudnienia |
Jeśli pracownik dobrze się sprawdzi, a firma ma zapotrzebowanie, często proponuje przedłużenie współpracy na innych warunkach | Zgodnie z przepisami, okres wypowiedzenia umowy na zastępstwo może być krótszy niż przy umowie na czas nieokreślony |
Pytania i odpowiedzi – umowa na zastępstwo
1. Umowa na zastępstwo a ciąża
Generalnie kobiety w ciąży mają w Polsce szczególną ochronę przed zwolnieniem z pracy. Jednak przy umowie na zastępstwo to zabezpieczenie wygląda nieco inaczej niż przy standardowej umowie o pracę. Jeśli jesteś zatrudniona na umowę na zastępstwo, w teorii obowiązuje Cię ochrona przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy od chwili, gdy pracodawca dowie się o Twojej ciąży (zgodnie z art. 177 §1 Kodeksu pracy).
Jednak to zabezpieczenie nie działa w pełni, jeśli:
- umowa na zastępstwo kończy się automatycznie wraz z powrotem zastępowanego pracownika,
- umowa została zawarta na czas określony krótszy niż okres do dnia porodu i nie podlega automatycznemu przedłużeniu.
2. Umowa na zastępstwo a macierzyński
Jeżeli umowa na zastępstwo zostanie rozwiązana w czasie ciąży lub po porodzie, kobieta może mieć prawo do:
- zasiłku macierzyńskiego (jeśli w dniu porodu posiadała ubezpieczenie chorobowe),
- świadczenia z ZUS na podstawie wcześniejszego tytułu ubezpieczenia.
Innymi słowy, nawet jeśli umowa się zakończy, kobieta może otrzymywać zasiłek macierzyński z ZUS, o ile spełni warunki do jego przyznania.
3. Umowa na zastępstwo a L4 w ciąży
Kobieta zatrudniona na podstawie umowy na zastępstwo ma prawo do zwolnienia lekarskiego z tytułu ciąży, jeśli stan zdrowia tego wymaga. Z tytułu zwolnienia chorobowego w ciąży przysługuje prawo do:
- wynagrodzenia chorobowego wypłacanego przez pracodawcę (przez pierwsze 33 dni choroby w roku kalendarzowym),
- następnie do zasiłku chorobowego wypłacanego przez ZUS.
Ponadto kobieta w ciąży na L4 otrzymuje 100 proc. podstawy wymiaru wynagrodzenia (nie 80 proc., jak przy zwykłym zwolnieniu). Podstawę stanowi średnie miesięczne wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy (lub okresu zatrudnienia, jeśli jest krótszy).
4. Zastępstwo pracownika na zwolnieniu lekarskim
Zastępstwo pracownika na L4 polega na tym, że pracodawca zatrudnia inną osobę, aby tymczasowo wypełniała obowiązki osoby przebywającej na zwolnieniu lekarskim. Najczęściej następuje to poprzez zawarcie umowy na zastępstwo – specjalnego rodzaju umowy o pracę.
5. Umowa na zastępstwo – urlop
6. Umowa na zastępstwo a zwolnienie lekarskie
Pracownik zatrudniony na podstawie umowy na zastępstwo ma pełne prawo do korzystania ze zwolnienia lekarskiego (L4) i otrzymywania zasiłku chorobowego na takich samych zasadach jak każdy inny pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę.
7. Umowa na zastępstwo – wynagrodzenie
To może Cię zainteresować: Okazjonalna praca zdalna – zasady, ile przysługuje
8. Jak długo można kogoś zastępować?
W polskim prawie nie ma ustawowego limitu długości trwania umowy na zastępstwo. To oznacza, że pracodawca może zawrzeć taką formę zatrudnienia pracownika na tak długo, jak trwa usprawiedliwiona nieobecność zastępowanego pracownika (np. z powodu choroby, urlopu macierzyńskiego, wychowawczego czy bezpłatnego). Zastępowanie kogoś w pracy może ciągnąć się nawet kilka lat, o ile trwa nieobecność zastępowanego pracownika. Taka forma zatrudnienia wygasa automatycznie po jego powrocie do pracy. Ponadto, czy umowa na zastępstwo wlicza się do limitu umów? Otóż nie. Zgodnie z art. 25¹ § 4 Kodeksu pracy, limity nie obowiązują, jeśli umowa została zawarta w celu zastępstwa nieobecnego pracownika.
9. Umowa na zastępstwo – okres wypowiedzenia
Choć umowa na zastępstwo jest zawierana „w zastępstwie” innego pracownika, od 22 lutego 2016 roku obowiązują ją standardowe okresy wypowiedzenia tak, jak przy każdej umowie o pracę na czas określony. Rozwiązanie umowy o pracę na zastępstwo jest możliwe z zachowaniem takich samych okresów wypowiedzenia, czyli 2 tygodnie, 1 miesiąc lub 3 miesiące – w zależności od stażu pracy.
10. Umowa na zastępstwo – czy warto ją zawrzeć?
Umowa na zastępstwo to często dobry wybór – zwłaszcza jako „trampolina” do lepszych ofert. Choć wiąże się z pewną wątpliwością, daje realne prawa pracownicze, doświadczenie i możliwość dalszego zatrudnienia. Jeśli Twoja praca została dobrze oceniona, firma może zaproponować Ci nową umowę. Ponadto możesz też zdobyć polecenie i referencje, które pomogą Ci znaleźć kolejną, lepszą pracę. Nawet jeśli umowa się skończy, czas przepracowany na zastępstwie liczy się do Twojego doświadczenia zawodowego. Kiedy jednak warto się zastanowić nad tą formą zatrudnienia? Przede wszystkim jeśli zależy Ci na stabilizacji, a także liczysz na awans czy długofalowy rozwój w firmie.
Podsumowując, umowa na zastępstwo działa podczas usprawiedliwionej nieobecności stałego pracownika. W ramach takiej formy zatrudnienia nowa osoba może liczyć na jednakowe warunki, jak na standardowej umowie o pracę. Zastępstwo w pracy można też rozwiązać przedwcześnie, np. za porozumieniem stron i pod warunkiem zachowania okresu wypowiedzenia.
