Dni wolne od pracy są istotną kwestią dla każdego pracownika, ponieważ pozwalają na odpoczynek i regenerację sił, a także zachowanie prawidłowej równowagi między pracą a życiem prywatnym. W Polsce, urlop wypoczynkowy jest chronionym uprawnieniem pracownika, a jego udzielenie jest obowiązkiem pracodawcy. Oznacza to, że urlop wypoczynkowy stanowi niezbywalne prawo do wypoczynku, przysługujące pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Jaki jest wymiar urlopu wypoczynkowego i zasady jego udzielania, czym jest ekwiwalent za niewykorzystany urlop i kiedy należy wykorzystać urlop zaległy? Poznaj swoje prawa i sprawdź, ile dni wolnych od pracy należy Ci się w ciągu roku.
Może zainteresuje Cię również: Na czym polega okazjonalna praca zdalna? Odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania!
Co warto wiedzieć o urlopie wypoczynkowym?
- Urlop wypoczynkowy Kodeks pracy – definicja
- Jaki jest wymiar urlopu wypoczynkowego?
- Urlop wypoczynkowy pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy
- Ekwiwalent za niewykorzystany urlop
- Kiedy przysługuje urlop wypoczynkowy w nowej pracy?
- Czy pracodawca może odwołać pracownika z urlopu wypoczynkowego?
- Ile dni wcześniej trzeba zgłosić urlop wypoczynkowy?
- Czym jest urlop zaległy?
Chcesz CV, które pomoże znaleźć Ci prace?
Urlop wypoczynkowy Kodeks pracy - definicja
Polski Kodeks pracy określa, że:
Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego (…). Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu. Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Urlop wypoczynkowy może być wykorzystany w częściach, jednak jedna z nich musi obejmować co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych, co znaczy, że pracownik jest zobowiązany raz do roku wykorzystać 10 dni urlopowych z rzędu. Za czas spędzony na urlopie pracownik otrzymuje takie samo wynagrodzenie, jakie otrzymywałby, gdyby w tym czasie pracował.
Urlop wypoczynkowy przysługuje osobom zatrudnionym w oparciu o umowę o pracę – zarówno w przypadku pełnego, jak i niepełnego czasu pracy, a także umowy na czas określony i nieokreślony. Prawo do urlopu wypoczynkowego nie przysługuje natomiast pracownikom, którzy są zatrudnieni na podstawie umów cywilno-prawnych, czyli umowy zlecenie i umowy o dzieło.
Jaki jest wymiar urlopu wypoczynkowego?
Wymiar urlopu wypoczynkowego w Polsce jest określony ustawowo i wynosi odpowiednio 20 lub 26 dni. W porównaniu do pracowników z różnych stron świata, Polacy mają do dyspozycji stosunkowo dużą ilość dni wolnych, pozwalających na zachowanie równowagi pomiędzy pracą a życiem prywatnym.
Dla przykładu w USA nie ma ustawowego wymogu udzielania płatnego urlopu wypoczynkowego, a większość dużych firm oferuje zatrudnionym pracownikom 10 dni urlopu rocznie. W Kanadzie wymiar urlopu wypoczynkowego waha się od 10 do 20 dni, w zależności od prowincji i długości zatrudnienia, a w krajach azjatyckich, takich jak Chiny, Japonia czy Indie, ilość dni wolnych od pracy wynosi jedynie od 5 do 15 dni.
Jeśli chodzi o kraje Unii Europejskiej, najdłuższym płatnym urlopem wypoczynkowym, wynoszącym aż 35 dni, mogą cieszyć się Francuzi. Belgowie dysponują jedynie 20 dniami wolnymi od pracy, natomiast Duńczycy i Szwajcarzy 22. W rankingu średniej liczby dni urlopowych w poszczególnych krajach UE Polska plasuje się nieco powyżej średniej.
Jak obliczać wymiar urlopu wypoczynkowego? Wymiar urlopu a staż pracy
To, jaki wymiar urlopu przysługuje pracownikowi, zależy od jego stażu pracy.
Wymiar urlopu wynosi:
1) 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat;
2) 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Do okresu zatrudnienia, na podstawie którego ustalany jest wymiar urlopu, wliczany jest okres ukończonej nauki. Jest to kolejno:
- 3 lata dla absolwentów zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej;
- 5 lat dla osób, które ukończyły średnią szkołę zawodową;
- 5 lat dla absolwentów średniej szkoły zawodowej lub technikum;
- 4 lata w przypadku ukończenia średniej szkoły ogólnokształcącej;
- 6 lat dla osób, które ukończyły szkołę policealną
- 8 lat dla szkoły wyższej – niezależnie od tego, czy ukończyło się I czy II stopień studiów.
Okresy nauki nie sumują się. Jeśli więc ukończyłeś np. technikum i szkołę wyższą nie oznacza to, że do okresu zatrudnienia wlicza się 12 lat, a jedynie 8, przysługujące absolwentowi studiów. Jeżeli jednocześnie uczyłeś się i pracowałeś, do okresu pracy zawodowej, od którego zależy Twój wymiar urlopu, wlicza się albo okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka, albo okres nauki, w zależności od tego, co jest korzystniejsze dla Ciebie jako pracownika.
Urlop wypoczynkowy pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy
Urlop wypoczynkowy pracownika zatrudnionego na część etatu, tak jak w przypadku pracowników zatrudnionych na pełny etat, jest prawnie zagwarantowany i regulowany przez przepisy prawa pracy. Jeśli pracujesz na część etatu, Twoje prawo do urlopu wypoczynkowego jest proporcjonalne do wymiaru czasu pracy. Na przykład będąc zatrudnionym na pół etatu, masz prawo do połowy urlopu, przysługującego pracownikowi zatrudnionemu na pełen etat, czyli odpowiednio 10 lub 13 dni.
Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika (…).
Osoby pracujące na kilka części etatów u różnych pracodawców mają prawo do urlopu w każdym z nich, przy czym łączna liczba dni urlopu nie może przekroczyć maksymalnej ilości dni przysługującej pracownikowi zatrudnionemu na pełny etat.
Ekwiwalent za niewykorzystany urlop
Ekwiwalent za niewykorzystany urlop to świadczenie pieniężne przysługujące pracownikowi, gdy z różnych przyczyn nie wykorzystał on przysługującego mu urlopu wypoczynkowego. Według przepisów Kodeksu pracy, pracownik ma prawo do otrzymania ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop w przypadku zakończenia stosunku pracy.
Wysokość ekwiwalentu za niewykorzystany urlop jest obliczana proporcjonalnie do liczby dni urlopu, które pracownik miał do wykorzystania, oraz jego wynagrodzenia. Pracownik może otrzymać ekwiwalent również za niewykorzystany urlop z poprzednich lat, o ile nie uległ on przedawnieniu.
Istnieje jeden wyjątek, w którym pracodawca nie ma prawnego obowiązku wypłacenia pracownikowi ekwiwalentu za niewykorzystany urlop:
Pracodawca nie ma obowiązku wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego (…) w przypadku gdy strony postanowią o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej z tym samym pracodawcą bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.
Kiedy przysługuje urlop wypoczynkowy w nowej pracy?
Osoby rozpoczynające nową pracę często nie są pewne, kiedy zaczyna przysługiwać im urlop wypoczynkowy i w jakim wymiarze mogą go wykorzystać. Jeśli w danym roku kalendarzowym rozpoczynasz pracę po raz pierwszy w życiu, po każdym przepracowanym miesiącu nabywasz prawo do urlopu w wymiarze 1,67 dnia.
Pracodawcy zazwyczaj zaokrąglają dni urlopowe w górę, na korzyść pracownika. Tak więc po pierwszym miesiącu zyskujesz do dyspozycji 2 dni urlopu wypoczynkowego, po dwóch (jeśli wcześniej nie wykorzystałeś żadnego dnia wolnego) 4 i tak dalej. Kodeks pracy opisuje to w następujący sposób:
Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku.
Sytuacja wygląda inaczej w przypadku pracowników, którzy byli wcześniej zatrudnieni i w danym roku kalendarzowym rozpoczynają pracę w nowym miejscu. Nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego u kolejnego pracodawcy następuje już w pierwszym dniu po zatrudnieniu. Według Kodeksu pracy przysługuje Ci urlop w wymiarze:
a) proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego – w razie zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego,
b) proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym – w razie zatrudnienia na czas krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego.
Czy pracodawca może odwołać pracownika z urlopu wypoczynkowego?
Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu tylko w wyjątkowej sytuacji. Jeśli podczas Twojej nieobecności w firmie wystąpią okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu, które mogą zaważyć na prawidłowym funkcjonowaniu organizacji. Trzeba pamiętać, że pracodawca jest wówczas zobowiązany pokryć koszty związane z odwołaniem pracownika z urlopu, takie jak anulowane rezerwacje lotów, wcześniejsze opuszczenie hotelu lub podróż powrotna.
Ile dni wcześniej trzeba zgłosić urlop wypoczynkowy?
Kodeks pracy nie określa konkretnego terminu, z jakim należy zgłosić chęć skorzystania z urlopu wypoczynkowego. Oznacza to, że nie istnieje ogólnie obowiązujący termin, w jakim pracownik musi poinformować pracodawcę o planowanym urlopie. Zasady dotyczące zgłaszania urlopu mogą być natomiast określone w regulaminie pracy, obowiązującym w danej firmie, lub w treści umowy o pracę.
W praktyce, pracodawcy często wymagają zgłoszenia planowanego długiego urlopu wypoczynkowego z wyprzedzeniem kilku tygodni, lub nawet na początku roku kalendarzowego. Pozwala to na lepszą organizację pracy i zapewnienie ciągłości działania firmy podczas nieobecności pracowników.
Czym jest urlop zaległy?
Zaległy urlop to urlop wypoczynkowy, który pracownik miał prawo wykorzystać w poprzednim roku kalendarzowym, ale z różnych przyczyn tego nie zrobił. Urlop zaległy musi być wykorzystany do końca września w następnym roku kalendarzowym. Takie ograniczenie czasowe ma za zadanie zachęcić pracowników do wykorzystania dni wolnych od pracy i zachowania równowagi między życiem zawodowym, a osobistym. Przykładowo, jeśli w 2023 roku wykorzystałeś 20 z 26 przysługujących Ci dni urlopowych, w 2024 roku przysługuje Ci 26 dni urlopu wypoczynkowego i 6 dni zaległego urlopu. Pracodawca ma obowiązek umożliwić pracownikowi wykorzystanie zaległego urlopu wypoczynkowego.
Chcesz CV, które pomoże znaleźć Ci prace?
Bądź na bieżąco z naszymi publikacjami:
- Praca na 1/2 etatu – ile to godzin? Ile dni urlopu? Jak wygląda umowa o pracę na pół etatu?
- Praca w HR – na czym polega praca w Human Resources i jak zacząć karierę w HR?
- Przykładowe CV
- Emerytura – wszystko, co musisz wiedzieć o systemie emerytalnym w Polsce
- Baby boomers na rynku pracy – jakim pracownikiem jest boomer?
- Wypalenie Zawodowe – przyczyny, objawy, skutki i sposoby przeciwdziałania
- Pokolenie X na rynku pracy
- Szablony CV
- Wzory CV
- Jak napisać list motywacyjny bez doświadczenia? Praktyczne porady i wzory dla konkretnych branż
- Jak stworzyć kreatywne CV i wyróżnić się w oczach rekrutera?
